Genietend van de Portugese nazomer liepen we in oktober langs velden vol verdorde distels op weg naar de rietvelden van Vilamoura. Boven ons cirkelde een paartje dwergarenden en voor ons vloog een druk alarmerende zanger met opwippende staart en opvallend witte stuit; een vrouwtje tapuit (Northern wheatear, Oenanthe oenanthe). Vast een Portugees exemplaar of misschien toch één uit noordelijker streken?
Tapuiten kennen een enorm circumpolair verspreidingsgebied en broeden van West-Europa oostwaarts tot aan de toendra’s van Oost-Siberië en van Groenland westwaarts tot in Alaska. Bijzonder genoeg overwintert de hele wereldpopulatie, tapuiten uit de oude én nieuwe wereld, in Afrika, in een relatief smalle zone net ten zuiden van de Sahara. Voor de Europese tapuiten betekent dit een nog te overziene trekroute van enkele duizenden kilometers zuidwaarts. Maar tapuiten uit Alaska en Yukon, daarentegen, steken al in juli westwaarts de Beringstraat over Rusland in, om in drie maanden Azië te doorkruisen en via China, Mongolië en het Arabisch schiereiland in Kenia en Soedan de winter door te brengen. Deze lichtgewichtjes, slechts 25 gram wegen ze, trekken vooral ’s nachts, in kleine groepjes of alleen en leggen zo jaarlijks 30.000 km af! Niet minder opmerkelijk is de trektocht die hun soortgenoten van de Amerikaanse oostkust afleggen. Zij steken tweemaal per jaar de Atlantische oceaan over om, indirect via West-Europa of direct over zee, bij de Afrikaanse westkust weer aan land te gaan en in Senegal en Gambia te overwinteren.
Hoewel de tapuit het in sommige landen moeilijk heeft en de globale trend dalende is, wordt de wereldpopulatie op 10-500 miljoen exemplaren geschat (IUCN 2022: least concern). In Nederland wordt er hard gewerkt om de tapuit als broedvogel te behouden. De vergrassing van duingebieden, een gevolg van de afname van het aantal konijnen, speelt de tapuit parten. De konijnenstand lijdt onder virusinfecties zoals myxomatose met als bijeffect dat de begroeiing van de duinvalleien niet meer kort wordt gehouden. Hierdoor heeft de tapuit moeite voedsel te vinden. Ook speelt predatie door vossen een rol. Broedende tapuiten, die in konijnenholen nestelen, worden nu met kippengaas tegen vossen beschermd. In de Noord-Hollandse duinen en op de Waddeneilanden, locaties waar tapuiten nog in redelijke aantallen voorkomen, worden al jaren beschermende maatregelen genomen. Met succes, want de aantallen broedparen stabiliseren hier of nemen zelfs weer iets toe.
Tapuit 1
Tapuit 2
Tapuit, Northern wheatear, Oenanthe oenanthe, Vilamoura, Portugal, 10-10-2022
Tapuit 5
Tapuit 7
Tapuit 10
Tapuit 11
Tapuit, Northern wheatear, Oenanthe oenanthe, Vilamoura, Portugal, 10-10-2022
