Is de koningseider (Somateria spectabilis) de ijdelste der eiders? Met zijn strak gekapte grijsblauwe coupe, sinaasappelkleurige snavelversiering, mintgroene wangen en opgestoken schouderveren is het mannetje koningseider een extravagante verschijning. De evolutie heeft met hem een bijzonder pad gevolgd. Deze woest mooie eend zwemt niet maar flaneert, na iedere duik zijn clowneske spiegelbeeld in het ijskoude poolwater checkend. Dit, om er nog aantrekkelijker uit te zien dan zijn net zo opgedofte mannelijke soortgenoten; alles om in de smaak te vallen bij de sober getinte vrouwtjeseiders. De koningseider leeft en broedt rond de Noordpool, noordelijker dan welke eendensoort dan ook; langs de kusten van Groenland, Spitsbergen en Nova Zembla noordoostwaarts tot ver in arctisch Rusland. In Nederland werd hij als dwaalgast slechts achttienmaal waargenomen.

Het is eind maart. We reizen door Finnmark, enkele honderden kilometers boven de poolcirkel en arriveerden gisteren na een intimiderende rit via een verijsde pas over een besneeuwde hoogvlakte in Båtsfjord; een vissersdorp met de voeten in de Barentszzee. Na aankomst de haven verkennend smaakte de frisse zeelucht als een zilte oester. Båtsfjord ademt visserij. De lange koude winter heeft meters hoge sneeuwhopen tussen de veelkleurige houten huizen geblazen. Ondanks de vrieskou ligt de haven vol vissersbootjes en is het vroeg in de ochtend al druk. De wekker ging vanochtend al om vier uur. Hierdoor lig ik nu bij het eerste licht en vijftien graden onder nul, oog in oog met de mooiste eenden die de arctische wateren bewonen. De ‘warme’ golfstroom houdt de havens hier ’s winters open en brengt deze eenden, net als de Russische onderzeeërs naar het aangrenzende Moermansk, weg van de dichtvriezende poolzee. Mijn vroege opstaan wordt beloond; meerdere koningseiders, Stellers eiders en ijseenden laten zich druk duikend en opgewonden baltsend in het ruwe water van de haven van Båtsfjord zien.

Ze zijn hier nog slechts enkele weken voor ze half april noordwaarts de Karazee op vliegen om op Spitsbergen, Nova Zembla en het Russische Tajmyr schiereiland te broeden en jongen groot te brengen. In het najaar ruien ze en kunnen hierdoor vier weken niet vliegen. Ergens in december melden ze zich dan weer met een strak nieuw verenpak in de fjorden van Varanger. In de overwinteringsgebieden, zoals hier in Varanger, vindt de paarvorming plaats. Voor nu poetsen de mannetjes zich daarom nog eens extra op en vervolgen opgewonden hun dans op en onder water.
Alles voor de liefde!

NB. De elfde foto betreft een tweede winter/derde kalenderjaar mannetje.